Andrzej Wajda (1926 – 2016) – światowej sławy reżyser filmowy i zdobywca Oscara w roku 2000 za całokształt twórczości. Meszkał w Radomiu w latach 1935-46, tu uczęszczał do szkoły i zdał egzamin maturalny. Przekazał kolekcję dzieł własnych oraz innych twórców na rzecz Muzeum Sztuki Współczesnej w Radomiu. Pomysłodawca utworzenia w Radomiu Centrum Sztuki Współczesnej Elektrownia na bazie obiektu przy ul. Kopernika. 21 marca 2011 roku odznaczony Orderem Orła Białego przez Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego. Tytuł honorowego obywatela przyznany 28 sierpnia 2000 roku.
Reżyser filmowy i teatralny. W latach 1972–83 kierownik artystyczny zespołu filmowego „X”, opiekun młodych reżyserów tworzących nurt tzw. kina moralnego niepokoju. W okresie 1978–83 prezes Stowarzyszenia Filmowców Polskich, w latach 1978–81 także Polskiej Federacji Dyskusyjnych Klubów Filmowych (od 1981 honorowy). W 1988 roku powołany przez Lecha Wałęsę w skład Komitetu Obywatelskiego przy przewodnictwem NSZZ „Solidarność”, przewodniczył (do 1994) Radzie Kultury przy Prezydencie RP. W latach 1989–91 senator, od 1994 r. członek PAU. W 1997 r. został członkiem francuskiej Akademii Sztuk Pięknych.
Reprezentant kina autorskiego, kreacyjnego i politycznego; nowator w dziedzinie języka filmowego. W różnorodnej twórczości filmowej, czerpiącej głównie z malarstwa i literatury (polskiej i obcej), nawiązywał do narodowej tradycji romantycznej (problemy heroizmu i wyborów moralnych), nasycając narrację filmową poetycką metaforą i symboliczno-barokową ekspresją stylistyczną. Emocjonalne widzenie historii łączył z zainteresowaniem wartościami uniwersalnymi (miłość, nienawiść, śmierć).
Jeden z głównych twórców szkoły polskiej w filmie. Odkrył wiele indywidualności aktorskich (Z. Cybulski, K. Janda, D. Olbrychski, W. Pszoniak, A. Seweryn). Współpracował z teatrami w kraju i za granicą.
Laureat kilkudziesięciu międzynarodowych nagród filmowych (m.in. Césara 1982, Felixa 1990 i Oskara 2000 za całokształt twórczości filmowej). Kawaler Orderu Orła Białego. Twórczość Wajdy przyczyniła się do upowszechnienia kina i aktorstwa polskiego w świecie. Inicjator (1994) i jeden z fundatorów Centrum Kultury Japońskiej w Krakowie.
Zmarł 9 października 2016 roku.
Źródło tekstu: Multimedialna Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, Wydawnictwo naukowe PWN S.A., Warszawa 1999
Fot. za: Archiwum UM w Radomiu
